Szyb „Andrzej”

---

Historia

Głębienie szybu „Andrzej” rozpoczęło się około roku 1870. Szyb ten miał za zadanie udostępnić bogate pokłady węgla, sięgające od 402 do 411 metrów w głąb ziemi, osiągając imponującą głębokość 365,25 metrów. Jego przekrój przypominał kształt beczki, a obudowa była wykonana z cegły.

Był to szyb wdechowy, służący zarówno do wydobycia, jak i transportu materiałów. Na początku korzystano z dwóch klatek, które poruszały się dzięki początkowo silnikom parowym, a później elektrycznej maszynie wyciągowej firmy Minzer. Ta ostatnia była pierwotnie stosowana w kopalni Bobrek, przy szybie Stanisław. W XX wieku szyb ten pełnił funkcje dodatkowe, z czasem stając się istotnym elementem infrastruktury odwadniającej wyrobiska. Wypompowana woda z szybu była wykorzystywana do zasilania lokalnych zakładów przemysłowych oraz pobliskich osiedli mieszkańców.

Pierwotna nazwa „Aschenborn” wywodziła się od nazwiska ówczesnego dyrektora kopalni, Adolfa Aschenborna, z firmy Gottessegen. Pomimo że działalność kopalni Błogosławieństwo Boże została zatrzymana w 1926 roku, szyb „Andrzej” był nadal użytkowany, a od 1928 roku wszedł w skład spółki „Wirek – Kopalnie” S.A. W tym okresie powstała kolejka linowa, która transportowała niesortowalny węgiel z szybu Arthur w Kochłowicach do rejonu szybu Andrzej.

Po 1945 roku szyb „Andrzej” stał się częścią kopalni węgla kamiennego Wanda-Lech, gdzie uruchomiono jednopiętrową klatkę. Do 1969 roku wydobywano tu niewielkie ilości węgla, a później szyb służył pobliskiej kopalni Pokój jako wentylacyjny dla pokładu 405.

W 1969 roku urządzenie wyciągowe zostało zdemontowane, a maszynownia przekształcona na warsztat samochodowy. Szyb został zasypany w 1976 roku, a w 1994 roku przeprowadzono rozbiórkę budynków po dawnej kopalni Błogosławieństwo Boże. W tym procesie zniszczono zarówno maszynownię, jak i magazyny.

W roku około 1900 dobudowano halę maszyny wyciągowej oraz magazyn podręczny, które usytuowano od strony zachodniej. Od południa znajdowała się sortownia, która pierwotnie była konstrukcją drewnianą, ale uległa zniszczeniu w wyniku pożaru w 1915 roku. Od północy z kolei znajdowały się kotłownia, maszynownia, wydział elektryczny oraz warsztat mechaniczny. Pomiędzy kotłownią a samym szybem przebiegały tory kolejki wąskotorowej. A po zachodniej stronie usytuowano basen osadnikowy, znany też jako osadnik, oraz łaźnię.

W 2002 roku zainicjowano rewitalizację budynku nadszybia, a w latach 2005-2006 oraz 2009 przeprowadzono prace rekonstruujące dach oraz remont elewacji.

Konstrukcja

„Szyb Andrzej jest imponującą czworokątną wieżą wyciągową, która przyjmuje formę tzw. baszty małachowskiej , co nadaje jej unikalny charakter przypominający średniowieczne systemy obronne .

W konstrukcji szybu zastosowano pionowy układ o przekroju beczkowatym, z wymiarami wynoszącymi 5230 x 4820 mm, otoczonego obudową murowaną z cegły oraz dębowymi prowadnikami, w których umieszczono drabinę. Budynek nadszybia, również murowany, ma podstawę w postaci kwadratu o boku 14 m, a jego całkowita wysokość osiąga 23,4 m. W przeszłości dach, o wysokości 4,4 m, łącznie dawał wysokość całkowitą 28 m.

Grubość murów jest zróżnicowana: do wysokości 5,5 m wynosi 1,30 m, następnie do 17,8 m (na poziomie pomostu kół linowych) zmniejsza się do 1,03 m, a powyżej tej wysokości grubość osiąga 0,51 m. Fundamenty wieży sięgają około 6 metrów pod poziom gruntu, co zapewnia jej stabilność.

Budynek nadszybia był wyposażony w koła linowe o średnicy 4225 mm, umieszczone na wysokości 18 i 21 metrów ponad zrębem szybu, co świadczy o jego zaawansowanej konstrukcji. Dawniej wieża była przykryta ostrosłupowym dachem o stalowej konstrukcji.

Cała budowla dzieli się na trzy zasadnicze części: parterową, która jest związana z zabudową uzupełniającą, piętrową, z dużymi oknami, oraz poddaszem, które charakteryzuje się rytmizowanymi małymi okienkami i wieńczącą całość koroną w formie krenelażu.

---

Oceń: Szyb „Andrzej”

---