Bykowina

Dzielnice

Bykowina, znana także pod nazwą Friedrichsdorf, to miejsce o bogatej historii i kulturowym znaczeniu. Do 1951 roku Bykowina funkcjonowała jako odrębna gmina, a obecnie jest integralną częścią Rudy Śląskiej, dynamicznie rozwijającej się dzielnicy.

Według statystyk z 2006 roku, Bykowina miała na swoim terenie 18 267 mieszkańców, co czyni ją istotnym punktem w regionie Górnego Śląska.

Nazwa

W dokumentach historycznych, takich jak spis geograficzno-topograficzny, odnajdujemy cenne informacje dotyczące nazw miejscowości. W szczególności, spis z 1835 roku, stworzony przez J.E. Mullera, zwraca uwagę na miejscowość o nazwie Bykowina. W dokumencie tym zarejestrowano zarówno obecnie używaną polską nazwę, jak i jej niemiecką wersję, która brzmi Bikowine.

Historia

Początki osady (do końca XVIII w.)

W dziejach Bykowiny kluczowe znaczenie mają początki osady, które sięgają nowożytnej epoki. Warto dodać, że w XIII wieku w pobliżu późniejszej osady istniał gród obronny, znany jako grodzisko kochłowickie. Niemniej jednak, realne osadnictwo w Bykowinie związane jest z działalnością lokalnego kamieniołomu, który funkcjonował co najmniej od XVII wieku aż do wczesnych lat XX. Pierwsza wzmianka na temat Bykowiny jako dobra rycerskiego pochodzi z 1629 roku, kiedy to trafia w ręce rodu von Donnersmarck. Ważnym momentem w historii osady jest chrzest przysłowiowej Anny, pierwszego dziecka z Bykowiny, który zarejestrowano 19 lipca 1661 roku w księdze metrykalnej parafii kochłowickiej. Lokalne położenie osady miało ścisły związek z Kochłowicami, ponieważ wieś została założona na wzgórzu należącym do tej miejscowości. Symbolikę gminy odzwierciedla pieczęć przedstawiająca zalesione wzgórze z wejściem do sztolni u jego podnóża.

Okres industrializacji (XIX – początek XX w.)

W XIX wieku Bykowina przeżywała intensywny rozwój przemysłowy. Inicjatorem powstania pierwszej huty cynku, nazwanej „Turzo”, był hrabia Henckel von Donnersmarck. Huta funkcjonowała przez wiele lat, aż do 1919 roku. Wzrost przemysłowy osady nastąpił w 1876 roku, kiedy to Fritz Saeftel wybudował kolejną hutę cynku „Franz” (Franciszek), która w okresie międzywojennym przekształciła się w fabrykę porcelany o nazwie „Huta Franciszka”. Ponadto, w 1888 roku powstała fabryka blach dziurkowanych „Friedrichswerk”, założona przez Josefa Kuntze. Również cegielnia przez długi czas pracowała na terenie wsi. Kamieniołom kontynuował działalność do około 1935 roku.

O poziomie cywilizacji w Bykowinie świadczy założenie straży pożarnej w 1908 roku oraz pojawienie się pierwszego tramwaju, który w latach 90. XIX wieku kursował na trasie z Bytomia do Świętochłowic przez Wirek. Również w 1895 roku wieś została podłączona do sieci wodociągowej, co stało się konieczne ze względu na degradację naturalnego środowiska, która prowadziła do utraty wody pitnej w studniach. Zachowanie pamięci o przeszłości potwierdza także rozwiązanie w 1907 roku, kiedy to Bykowina otrzymała niemiecką nazwę Friedrichsdorf, która funkcjonowała do 1922 roku oraz była używana w latach 1939–1945. W 1864 roku powstała pierwsza szkoła, która w 1872 roku została rozbudowana, a w 1905 roku zbudowano nowy, wieloklasowy budynek szkolny, istniejący do dziś przy ulicy 11 Listopada. W 1912 roku stworzono kolejny, piętrowy budynek, który w latach 60. XX wieku przeszedł rozbudowę.

W roku 1864 zbudowano pierwszą kapliczkę w sąsiedztwie obecnego cmentarza, a z kolei w 1920 roku kościół został urządzony w budynku starej szkoły, co upamiętnia portal z krzyżem umieszczonym nad wejściem. W 1925 roku erygowano parafię pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, a w 1935 roku powstał kościół, usytuowany w najwyższym punkcie osady, na miejscu dawnego kamieniołomu. Podczas plebiscytu w 1921 roku, mieszkańcy opowiedzieli się w znacznej większości za Polską (841 głosów), a tylko 353 za Niemcami. Efektem tego wydarzenia było przyłączenie miejscowości do Polski w 1922 roku.

Okres po 1945

II wojna światowa zakończyła się w Bykowinie 28 stycznia 1945 roku, kiedy wojska radzieckie wkroczyły od strony osiedla Otylia. W 1951 roku Bykowina została włączona do Nowego Bytomia, a w 1959 roku, razem z Nowym Bytomiem, stała się częścią Rudy Śląskiej. W latach 50. XX wieku zainwestowano w zabudowę okolic ulic Zgody oraz Plebiscytowej, a także w budowę dwóch hoteli robotniczych. Następne dziesięciolecie przyniosło natomiast dalszy rozwój, z którego na szczególną uwagę zasługuje powstanie bloków mieszkalnych przy ulicy Potyki oraz wokół wspomnianych hoteli. W kwietniu 1962 roku otwarto odkryty basen kąpielowy przy ul. Plebiscytowej.

W latach 70. XX wieku powstało nowe osiedle przy ul. Pordzika, a jego wizytówką stał się dziesięciopiętrowy budynek mieszkalny, nazywany przez mieszkańców Żyletą, który został ukończony w 1974 roku. Z kolei lata 80. XX wieku charakteryzowały się wzrostem liczby mieszkańców, co było związane z powstaniem nowego osiedla, zwanego Nową Bykowiną, zlokalizowanego na podmokłych obszarach rolniczych na południe od starej części miejscowości. Nowe osiedle zyskało niezależną szkołę, a w 1984 roku erygowano samodzielną parafię pod wezwaniem św. Barbary, której pierwszym proboszczem został ks. Henryk Stegman. W tym samym czasie zbudowano także osiedle na północ od torów tramwajowych, w rejonie ulic Chrobrego i Krzywoustego.

Zabytki

Bykowina, ze swoją bogatą historią, kryje w sobie wiele cennych zabytków. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

  • Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (1935) – znajduje się przy ul. Wita Stwosza 2. Jego usytuowanie w miejscu niegdyś czynnego kamieniołomu, który był wykorzystywany do lat 30. XX wieku, dodaje mu historycznego kontekstu. Projekt tego obiektu stworzył architekt diecezjalny, Jan Affa. Warto zauważyć, że w Piekarach Śląskich-Kozłowej Górze znajduje się jego bliźniacza wersja. Kościół charakteryzuje się dwuspadowym dachem, obecnie pokrytym miedzią, oraz murowaną, tynkowaną bryłą o symetrycznym kształcie.
  • Budynek starej szkoły (1905) – zlokalizowany przy ul. 11 Listopada. Jest to murowany, dwupiętrowy obiekt, na którego północno-wschodniej fasadzie znajduje się portal z krzyżem. Ten element jest pozostałością po tymczasowej kaplicy, która mieściła się na parterze w latach 1920–1935.
  • Fabryka porcelany „Huta Franciszka” (1929) – z siedzibą przy ul. Katowickiej, usytuowana na terenie historycznej huty cynku Franciszek. Zakład został założony w 1929 roku przez Richarda i Józefa Czudayów. Choć fabryka została zamknięta w 1930 roku, już dwa lata później wznowiła swoją działalność. W 1933 roku, po przejęciu majątku spółki przez komunalną Kasę Oszczędności Powiatu Katowickiego, powołano nową firmę, której produkcja obejmowała porcelanę stołową i dekoracyjną. W 1945 roku lat została upaństwowiona i podporządkowana fabryce w Katowicach-Bogucicach, a ostatecznie zlikwidowana w 1988 roku.

Ludzie związani z Bykowiną

W historii Bykowiny pojawia się wiele interesujących postaci, które wpłynęły na życie miejscowości oraz jej mieszkańców. Wśród nich wyróżniają się:

  • Marian Makula – znany śląski satyryk oraz artysta estradowy, który zapisał się w pamięci jako były mieszkaniec tej lokalizacji,
  • Jan Affa – wybitny architekt, odpowiadający za projekt kościoła, który stanowi ważny punkt w architekturze Bykowiny,
  • Jerzy Drażyk – pedagog oraz aktywny działacz społeczny, który ma także swój wkład w życie samorządowe, będąc patronem jednej z lokalnych ulic.

Oświata

Oświata w Bykowinie oferuje szeroki wachlarz placówek edukacyjnych, które odpowiadają na potrzeby najmłodszych mieszkańców. Wśród różnych instytucji znajdują się zarówno żłobki, jak i przedszkola oraz szkoły podstawowe i gimnazja. Dzięki temu rodzice mają możliwość wyboru odpowiedniego miejsca dla swoich dzieci, biorąc pod uwagę ich indywidualne potrzeby oraz lokalizację.

  • żłobek Zaczarowany Ołówek (ul. Brygadzistów 1),
  • żłobek Bajkowa Kraina (ul. Wilka 9/1),
  • miejskie przedszkole Nr 31 (ul. Plebiscytowa 9),
  • miejskie przedszkole Nr 43 (ul. Drozdów 6),
  • miejskie przedszkole Nr 45 (ul. Chrobrego 6),
  • miejskie przedszkole Nr 47 (ul. Szramka 7),
  • szkoła podstawowa nr 2 im. Jana Wyplera (ul. Gwarecka 2),
  • szkoła podstawowa nr 23 im. Jana Brzechwy (ul. 11 Listopada 15),
  • gimnazjum nr 6 im. Wojciecha Korfantego (ul. Gwarecka 2).

Każda z wymienionych placówek pełni istotną rolę w rozwoju edukacyjnym dzieci, zapewniając im odpowiednie warunki do nauki i zabawy. Dobrze zorganizowana struktura oświaty w tym regionie sprzyja konstrukcyjnej pracy zarówno nauczycieli, jak i rodziców, co z kolei przekłada się na pozytywne efekty w edukacji młodego pokolenia.

Parafie

W Bykowinie znajduje się kilka istotnych parafii katolickich, które odgrywają ważną rolę w życiu religijnym społeczności lokalnej. Oto one:

Te parafie stanowią istotny punkt odniesienia dla fieliguszów, oferując różnorodne działania Duszpasterskie oraz wsparcie dla lokalnej społeczności.

Przypisy

  1. HugoH. Weczerka HugoH., Die Herkunft der Studierenden des Jüdisch-Theologischen Seminars zu Breslau 1854–1938, „Zeitschrift für Ostforschung”, 35 (1–2), 1986, s. 88–139, DOI: 10.25627/1986351-24723 [dostęp 16.04.2024 r.]
  2. Tab. 47 Rozkład dysfunkcji w mieście w latach 2003–2006. W: Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2007–2015. Ruda Śląska: Urząd Miasta Ruda Śląska, 09.2007 r., s. 52.
  3. Muller 1835, s. 262.
  4. Bykowina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 505.

Oceń: Bykowina

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:21